03 ਮਈ 2025 (ਪੰਜਾਬੀ ਖਬਰਨਾਮਾ ਬਿਊਰੋ): ਕਿਰਾਏ ਉਤੇ ਮਕਾਨ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇਣਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਾਧੂ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਮਕਾਨ ਕਿਰਾਏ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ, ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖ਼ਤਰੇ ਹਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੋਖ਼ਮ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਕਿਰਾਏ ਉਤੇ ਮਕਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੇਫਿਕਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਤੋਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਿਰਾਇਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਫਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪਰ ਇਹ ਸੋਚ ਬੁਰੀ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕਿਰਾਏ ਉਤੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲਕ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਵੱਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਾਇਦਾਦ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਉਪਬੰਧ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਲਈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕਿਰਾਏ ਉਤੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲਕ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਵੱਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਾਇਦਾਦ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਉਪਬੰਧ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਲਈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਲਿਮਿਟੇਸ਼ਨ ਐਕਟ 1963 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿੱਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਾਂ ਮਿਆਦ 12 ਸਾਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਨਤਕ ਜਾਇਦਾਦ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ 30 ਸਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ ਫਾਇਦਾ
ਅਕਸਰ ਕੁਝ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਇਦਾਦ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਸੀ ਅਤੇ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਕਬਜ਼ਾਧਾਰਕ ਨੂੰ ਟੈਕਸ, ਰਸੀਦਾਂ, ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਿੱਲਾਂ, ਗਵਾਹਾਂ ਦੇ ਹਲਫ਼ਨਾਮੇ ਆਦਿ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਮਕਾਨ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ?
ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਰਾਏ ਦਾ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਜਾਂ ਲੀਜ਼ ਡੀਡ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਕਿਰਾਏ ਉਤੇ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਾਏ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਰਾਇਆ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ 11 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਵਿਆਓ। ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਮਹਿੰਗੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ: ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਹੱਕ ਜਤਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ਼ ਲਈ ਲਿਖਤੀ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
