ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ , 29 ਦਸੰਬਰ 2024 (ਪੰਜਾਬੀ ਖਬਰਨਾਮਾ ਬਿਊਰੋ ):- ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ‘ਚ ਭਾਰੀ ਬਰਫਬਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ‘ਚ ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਜਾਨਣ ਲਈ ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਹੀਏ ਕਿ ਹਿਮਾਲਿਆ ‘ਤੇ ਪੈ ਰਹੀ ਬਰਫ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ‘ਚ ਠੰਡ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੈ, ਲਗਭਗ 400-500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ‘ਤੇ ਬਰਫ ਦਾ ਅਸਰ ਪੰਜਾਬ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ‘ਚ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ?
ਠੰਢ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ?
ਇਹ ਸਭ ਭਾਰਤ ਦੇ ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਗੋਲ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਪਹਾੜ ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਠੰਡ ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਕਾਰਨ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਹਵਾਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਹਵਾਵਾਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਗੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਿਉਂ ਖਾਸ ਹਨ ਇਹ ਹਵਾਵਾਂ?
ਇਸ ਵੈਸਟਰਨ ਡਿਸਟਰਬੈਂਸ ਦੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਸੁੱਕੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਭੂਮੱਧ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਹ ਹਵਾਵਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੈਸਟਰਨ ਡਿਸਟਰਬੈਂਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੂਮੱਧ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਿਮਾਲਿਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ‘ਚ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕੇ
ਹੁਣ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖੋ। ਦਸੰਬਰ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਠੰਢ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਠੰਢਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਸਿੱਧੀ ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ‘ਤੇ ਬਰਫ਼ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿਚ ਹਵਾ ਬਹੁਤ ਠੰਡੀ ਅਤੇ ਸੰਘਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹਵਾ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਤੇ ਫਿਰ ਬਣਦੀ ਹੈ ਸ਼ੀਤ ਲਹਿਰ
ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦਾ ਨਿਯਮ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਠੰਡ ਤੋਂ ਗਰਮੀ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਿਲਕੁਲ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਰਫੀਲੀ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵੱਲ ਵਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਭਾਵ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼-ਬਿਹਾਰ ਤੱਕ ਸੀਤ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਠੰਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਠੰਡ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ?
ਫਿਲਹਾਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ‘ਚ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਠੰਡ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਡਿੱਗਣ ਦਾ ਅਸਰ ਉੱਥੇ ਤੁਰੰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਤੁਰੰਤ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਸੀਤ ਲਹਿਰ ਦਾ ਅਸਰ ਇੱਕ-ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਤਾਂ ਕੀ ਠੰਡ ਨਾਲ ਕੰਬਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ?
ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੀਤ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸ਼ੀਤ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਠੰਡ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਪਮਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧਿਆਨ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ‘ਤੇ ਬਰਫ਼ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਠੰਡ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਫਰਵਰੀ ਤੱਕ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਠੰਡੀ ਸਰਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਾਓ ਕਿ ਕੀ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ‘ਤੇ ਬਰਫ ਡਿੱਗੀ ਸੀ।
