21 ਅਗਸਤ 2024 : ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਬੇਮੌਸਮੀ ਮੀਂਹ, ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਕਾਰਨ ਲੱਖਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਜਿੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਹੁਨਰ ਵੀ ਸਿਖਾਏ ਹਨ।
22 ਸਾਲਾ ਹਰਸ਼ ਪਾਟਿਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜੋ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਪਣਾ ਕੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨੰਦੂਰਬਾਰ ਪਿੰਡ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹਰਸ਼ ਐਰੋਪੋਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੇਸਰ ਉਗਾ ਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀ ਦੇ ਢੰਗ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ
ਹਰਸ਼ ਪਾਟਿਲ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨੰਦੂਰਬਾਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 120 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਕੇਲੇ, ਤਰਬੂਜ ਅਤੇ ਕਪਾਹ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਬੇਮੌਸਮੀ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ। ਦਸੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਪਾਹ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਢੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸੀ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ।
ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਦੇਖ ਕੇ, ਹਰਸ਼ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਘੱਟ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਵੱਧ ਲਾਭ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ‘ਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਕਾਲਜ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਾਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਹਰਸ਼ ਨੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਖੋਜ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਡਰੈਗਨ ਫਰੂਟ, ਚੰਦਨ ਅਤੇ ਕੇਸਰ ਵਰਗੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ।
ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੇਸਰ
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੇਸਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਇਸ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ ਪਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਗਰਮ ਤਾਪਮਾਨ ‘ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣਾ ਕਿਸੇ ਚੁਣੌਤੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਐਰੋਪੋਨਿਕਸ ਤਕਨੀਕ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੇਸਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਰਸ਼ ਨੇ 15×15 ਫੁੱਟ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਐਰੋਪੋਨਿਕ ਫਾਰਮਿੰਗ ਲਈ ਸੈੱਟਅੱਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਐਰੋਪੋਨਿਕਸ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ, ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹਵਾ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰਸ਼ ਨੇ ਇਸ ਸੈੱਟਅੱਪ ਵਿੱਚ ਹਿਊਮਿਡੀਫਾਇਰ ਅਤੇ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਵੀ ਲਗਾਏ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕੇਸਰ ਲਈ ਸਹੀ ਮਾਹੌਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਪਹਿਲੀ ਕਮਾਈ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ
ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹਰਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਹੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ‘ਚ 350 ਗ੍ਰਾਮ ‘ਮੋਗਰਾ’ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੇਸਰ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ। ਹੁਣ ਉਹ ਕੇਸਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰਸ਼ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੇਸਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਹਰਸ਼ ਆਨਲਾਈਨ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਰਾਹੀਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕੇਸਰ ਵੀ 3 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਤੱਕ ਵਿਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਹਰਸ਼ ਪਾਟਿਲ ਦੀ ਕੇਸਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਕਮਾਈ ਲੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ।
