ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 29 ਦਸੰਬਰ 2025 (ਪੰਜਾਬੀ ਖਬਰਨਾਮਾ ਬਿਊਰੋ):- ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਠੰਡੀ ਸਵੇਰ, ਧੁੱਪ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਰੁਟੀਨ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਪਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦੇ ਹੀ ਸਿਰ ਭਾਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਲੱਗਦੇ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਸਰਦੀਆਂ ਕਿਸੇ ਚੁਣੌਤੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੋਵੇਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਿਗੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰਦਰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਦਾ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਸਿੱਧੇ ਮੱਥੇ, ਕੰਨਾਂ ਜਾਂ ਗਰਦਨ ‘ਤੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਸੁੰਗੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਖੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਅਚਾਨਕ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਝਨਝਨਾਹਟ ਜਾਂ “ਬ੍ਰੇਨ ਫ੍ਰੀਜ਼” ਵਰਗਾ ਦਰਦ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਨੁਸਾਰ, ਠੰਢ ਵਧਣ ਨਾਲ ਵਾਤ ਦੋਸ਼ ਅਸੰਤੁਲਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਨੂੰ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਘੱਟ ਪੀਣਾ ਵੀ ਹੈ ਇੱਕ ਕਾਰਨ
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਸ ਘੱਟ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਖੂਨ ਗਾੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੀ। ਇਸਦਾ ਅਸਰ ਸਿੱਧੇ ਸਿਰਦਰਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਦਾ ਹੈ। ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਰਦ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਚੁਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਧੁੱਪ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ D
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧੁੱਪ ਘੱਟ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ D ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਿਟਾਮਿਨ D ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ ਹਾਰਮੋਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੂਡ ਅਤੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪਿੱਤ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣਾ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰੀ ਰਜਾਈ ਅਤੇ ਗਲਤ ਪੋਸਚਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ
ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਭਾਰੀ ਰਜਾਈ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕੋ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਘੰਟਿਆਂ ਸੁੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਮੋਢਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ‘ਤੇ ਵੱਧ ਦਬਾਅ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਬਾਅ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਿਰਦਰਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਵਾਈਕਲ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਸਿਰਦਰਦ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਹੀ ਤਕੀਆ ਅਤੇ ਸਹੀ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਸਧਾਰਣ ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
ਸਧਾਰਣ ਸਿਰਦਰਦ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੂਰੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨਾ ਦਰਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਮਤਲੀ, ਉਲਟੀ, ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਚਿੜ੍ਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਨੂੰ ਅਰਧਾਵਭੇਦਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵਾਤ ਅਤੇ ਪਿੱਤ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਯੁਰਵੇਦਿਕ ਉਪਾਅ
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉਪਾਅ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ। ਗੁੰਨੇ ਤਿਲ ਜਾਂ ਸਰੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਾੜੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਬਿਹਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਦਰਕ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦੀ ਚਾਹ ਦਰਦ ਅਤੇ ਸੋਜ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨੱਕ ਵਿੱਚ 2-2 ਬੂੰਦ ਤਿਲ ਦਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਗਾਂ ਦਾ ਘਿਓ ਪਾਉਣਾ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਨਗੁੰਨੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਾਫ਼ ਲੈਣ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦੀ ਜਕੜਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਫਲਾ ਚੂਰਣ ਪਾਚਨ ਸੁਧਾਰ ਕੇ ਸਿਰਦਰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਦਰਦ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ, ਸਿਰ ਅਤੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ, ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸੋਣਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਠੰਢਾ ਜਾਂ ਭਾਰੀ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਦੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਰਾਹਤ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
