ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 12 ਨਵੰਬਰ 2025 (ਪੰਜਾਬੀ ਖਬਰਨਾਮਾ ਬਿਊਰੋ):- ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ, Department of Pension & Pensioners’ Welfare ਨੇ ਜੀਵਨ ਪੈਨਸ਼ਨ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਜੇਕਰ ਦੋਵੇਂ ਮਾਪੇ 75% ਦੀ ਵਧੀ ਹੋਈ ਪੈਨਸ਼ਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਜੀਵਨ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਹੁਣ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲਈ ਧੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਦਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਧੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਤਲਾਕ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਵਿਆਹ ‘ਤੇ ਪੈਨਸ਼ਨ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਨਿਯਮ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ।
ਕੀ ਤਲਾਕਸ਼ੁਦਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ ਪੈਨਸ਼ਨ?
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ, ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਜਾਂ ਤਲਾਕਸ਼ੁਦਾ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪੈਨਸ਼ਨ ਨਿਯਮ 2021 ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ 2021 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਪਾਲਣਾ ਹੋਰ ਵੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਕਦਮ ਕਈ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੁੱਕਿਆ।
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਜਾਂ ਪਤੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਉਹ ਵੀ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਧੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਧੀ ਵਿਧਵਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਤਲਾਕਸ਼ੁਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਪਹਿਲਾਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਧੀਆਂ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵਾਂਝੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।
ਵਿਆਹੀ ਧੀ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਪਾਹਜ ਬੱਚੇ, ਭਾਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧੀ, ਨੂੰ ਵੀ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾ 50% ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਾ 30% ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਧੀਆਂ ਲਈ, ਇਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ, ਪੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੈਨਸ਼ਨਰ ਭਲਾਈ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਇੱਕ ਸਰਕੂਲਰ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਹੀਆਂ ਧੀਆਂ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਧੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ ਪੈਨਸ਼ਨ?
ਭਾਵੇਂ ਧੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲੇਗੀ। ਵਿਧਵਾ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਸਿਰਫ਼ ਪੁੱਤਰ ਜਾਂ ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧੀ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਨਿਯਮ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਤੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਂ ਤਲਾਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਹੁਣ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਹੈ, ਤਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਅਪਡੇਟ ਕਰਵਾਓ ਤਾਂ ਜੋ ਧੀ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪੂਰੇ ਹੱਕ ਮਿਲ ਸਕਣ।
ਸੰਖੇਪ:
