22 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2025 (ਪੰਜਾਬੀ ਖਬਰਨਾਮਾ ਬਿਊਰੋ) : ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆਯਾਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅਰਹਰ ਦਾਲ ਦੀ ਕੀਮਤ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਲ ਮੁੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਯਾਤ ਨੀਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਘਰੇਲੂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਦਾਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 20 ਲੱਖ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਟਰ ਦਾਲ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਪੰਜ ਦਾਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ
ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਉਪਜ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰਾਮਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਡਿੱਗਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਰੁਝਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਪੰਜ ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ ਜਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਹੈ, ਪਰ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਦਾਲਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਟਾਕ ਹੈ
ਪਹਿਲਾ, ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾ ਕੇ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਤੁਰੰਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕਰਕੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਦਾਲਾਂ ਦੇ ਬਫਰ ਸਟਾਕ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਟਾਕ ਬਚਿਆ ਹੈ।
ਆਯਾਤ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਈ ਗਈ
ਸਟਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 13.22 ਲੱਖ ਟਨ ਦਾਲਾਂ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ 3.40 ਲੱਖ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੀਲੇ ਮਟਰਾਂ ਦੇ ਡਿਊਟੀ ਮੁਕਤ ਆਯਾਤ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ?
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਭਗ 67 ਲੱਖ ਟਨ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਪੀਲੇ ਮਟਰਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ, ਮਟਰ ਦੀ ਦਾਲ ਦੀ ਸੰਭਾਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, 8 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਮੁਕਤ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 3000 ਤੋਂ 3500 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 3400 ਤੋਂ 3600 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਹੈ।
ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਸਸਤੇ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਕਾਰਨ, ਘਰੇਲੂ ਮਟਰ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ। ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਦਾਲ ਮਿੱਲਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਜੇਂਦਰ ਜੈਨ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਤੋਂ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ-ਮੁਕਤ ਦਰਾਮਦ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਮਾਹਰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਡਿਊਟੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਝਿਜਕਣਗੇ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਅਰਹਰ, ਮਸੂਰ ਅਤੇ ਉੜਦ ਦੀ 100% ਖਰੀਦ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਰਹਰ ਅਤੇ ਮਸੂਰ ਦੀ ਦਾਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਚਿਤ ਕੀਮਤ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ-ਮੁਕਤ ਦਰਾਮਦ ਨੂੰ 31 ਮਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਦਾਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਮੰਦੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਅਰਹਰ ਅਤੇ ਮਾਂਹ ਦੀ ਡਿਊਟੀ-ਮੁਕਤ ਦਰਾਮਦ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ: ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟ ਰਹੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
