31 ਮਾਰਚ, 2025 (ਪੰਜਾਬੀ ਖਬਰਨਾਮਾ ਬਿਊਰੋ) : ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਨਿਆਮਤਪੁਰ ਦੇ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਡਾ: ਨੂਤਨ ਵਰਮਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖੀਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਵੱਢ ਕੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਖਰੀਦ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਖੀਰਾ ਖਰੀਦ ਕੇ ਖਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵਾਢੀ ਦੌਰਾਨ ਖੀਰੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ‘ਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਥੀਓਮੇਥੋਕਸਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਫ਼ਸਲ ‘ਤੇ 5 ਤੋਂ 7 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਮੀਡਾਕਲੋਪ੍ਰਿਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ‘ਤੇ 5 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਖੀਰੇ ਦੀ ਫਸਲ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਖੀਰੇ ਦੀ ਜਲਦੀ ਕਟਾਈ ਨਾ ਕਰੋ।
ਜੇਕਰ ਖੀਰੇ ਫਲ ਬੋਰਰ ਕੀੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਨਿੰਬੋਲੀ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਡਾ: ਨੂਤਨ ਵਰਮਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ NSKE (Neem Seed Kernel Extract) 3% ਜਾਂ 5% ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਿੰਮ ਦੇ ਤੇਲ ਨੂੰ 3 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ 1 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਨੂਤਨ ਵਰਮਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਬਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਖੀਰਾ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਓ | ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਣੀ ‘ਚ ਨਮਕ ਪਾ ਕੇ 10 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਭਿਓ ਦਿਓ। ਇਸ ਨਾਲ ਖੀਰੇ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿਰਕੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 1 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ‘ਚ 2 ਕੈਪਸ ਸਿਰਕੇ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਸ ‘ਚ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਡੁਬੋ ਕੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਰੱਖੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਲਓ ਅਤੇ ਖੀਰਾ ਖਾਓ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੀਰਾ ਖਾਣ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਿਨਾਂ ਸਫਾਈ ਕੀਤੇ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ‘ਚ ਕਈ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਖੀਰੇ ਹੀ ਖਾਓ। ਆਰਗੈਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਖੀਰੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਹਰ ਹਰੀ ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲੈਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਤੱਤ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ।
ਸੰਖੇਪ: ਬਾਜ਼ਾਰੀ ਖੀਰੇ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ! ਜੇਕਰ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਨਾ ਪਤਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
